Ritme is discipline en vrijheid ineen. (…) Het is de discipline van de drummer om de maat te slaan, en de vrijheid om binnen de zich herhalende slag variaties aan te brengen.
Marli Huijer
Het was zomer en tijd voor vakantie, vond ik. Ik had mezelf daar vrij ruim de tijd voor gegeven, ik ben tenslotte eigen baas. Lekker niks doen, beetje in de tuin werken, mooie roman lezen, wandelen, ik had daar ook wel naar uitgezien.
Maar er kwam in eerste instantie niet veel van terecht. Want toen het zover was had ik geen zin in niks doen, of in de tuin werken. Wandelen, ja, af en toe. Lezen wel, maar dan geen romans maar meer het type boek dat ik altijd al lees: beetje filosofisch, psychologisch, beschouwend, gericht op ontwikkeling, bewustwording. Studieboeken dus eigenlijk, waar ik inspiratie uit put voor m’n werk. Ik houd daarvan, goed geformuleerde gedachtes van anderen tegenkomen en proeven, de mooiste citaten en passages typ ik dan over in een documentje dat ik aanleg over zo’n boek, want je weet nooit wanneer die van pas komen. Maar ja, dat is dan toch werken, dat is dan toch geen vakantie?
Zo kwam ik in een vreemd spanningsveld terecht. Omdat het vakantie was mocht ik doen waar ik zin in had, maar waar ik zin in had leek toch wel erg op werken, en dat was nou juist niet de bedoeling. Wat wil je nou, Jan? Het duurde een paar dagen en toen hoorde ik mezelf tegen mijn vrouw zeggen, die mij een welwillend oor bood: maar ik hoef toch geen vakantie te vieren?
Dat hielp. Want eigenlijk kon ik dus best goed voelen waar ik zin in had. En dat vuurtje ging helemaal aan toen ik een boek las van een auteur die zelf op z’n eigen site allemaal boeken die hij leest en interessant vindt beschrijft en becommentarieert. Ineens ging er vanbinnen iets glimmen toen ik bedacht: dat kan ik ook doen! Ik ga al die documentjes langs en dat wat zich ervoor leent zet ik op m’n site! M’n websitebouwer had een dag later daar een goed plan voor en nu is er op de site een nieuwe rubriek (‘Mooi gezegd’) met allemaal prachtig geformuleerde gedachtes, mooie citaten en passages, en hier en daar een opmerking van mij erbij. En ook als niemand die ooit gaat lezen heb ik toch een heerlijke vakantie gehad met het opzetten ervan, want zo kwam ik al dat moois weer tegen. De eerste boeken staan online, en vanaf begin oktober komt er iedere week op vrijdag een item bij, zo is nu m’n plan. (En ik heb daarna ook nog wat in de tuin gewerkt, maar dat terzijde.)
Een vreemd spanningsveld, zo schreef ik hierboven. Maar ja, zo vreemd is het misschien niet. Want komen we niet voortdurend in spanningsvelden terecht? Dat ken jij toch ook, neem ik aan? Het leven zit eigenlijk vol spanningsvelden. Het spanningsveld tussen ons verlangen naar verbondenheid enerzijds en naar autonomie anderzijds. Het spanningsveld tussen wie ik in wezen ben en wie ik denk te moeten zijn. Het spanningsveld tussen groepen en individuen in onze maatschappij van wie de verlangens botsen. En, om het te beschrijven zoals wij het in ons stembevrijdingswerk veel tegenkomen: het spanningsveld tussen wat er in ons leeft en waar onze muziek dus wezenlijk over wil gaan enerzijds, en onze eigen (of andermans) mogelijke oordelen daarover anderzijds. Zingen, dus jezelf laten horen en zien is eigenlijk altijd ook spannend.
Dat soort spanningsvelden kom je tegen als je aan stembevrijding gaat doen. Maar je komt dan ook in een ander type veld, dat zich het beste laat omschrijven als: een veld van welwillendheid. Want de anderen die je daar ontmoet zullen iets herkennen van wat voor jou spannend is. Ze komen namelijk vanuit een vergelijkbaar verlangen, en zijn vast graag bereid om jou een welwillend oor te bieden, want ja, dat is nodig. En in dat veld opent zich een nieuwe mogelijkheid, een nieuwe ruimte: daar wordt de spanning welkom geheten en vormt die op een bepaald ogenblik geen obstakel meer, maar een bron van energie, van levendigheid en van muziek. Muziek is van zichzelf eigenlijk ook welwillend. Muziek is geduldig, muziek heeft weet van eenheid en van een harmonie waar iedereen en alles bij hoort en welkom is. Waar jij en ik thuis kunnen komen.
En daarmee komen we uit bij die intrigerende uitspraak van de filosofe Marli Huijer boven deze column, over hoe ritme discipline en vrijheid verenigt. Het spanningsveld tussen de ogenschijnlijke tegenpolen discipline en vrijheid wordt overstegen doordat ze samenkomen daar waar ritme ontstaat. En zo, durf ik te geloven, is het met alle tegenpolen: ze zijn niet bedoeld om met elkaar te vechten, maar om elkaar naar een hoger plan te brengen waar dan net iets meer leven is, en vreugde. Waar we kunnen dansen. En vrijuit zingen.
