‘Vijftig procent van alle Amerikaanse mannen haalt de zeventig niet, maar tachtig procent van de dirigenten van die leeftijd is niet alleen nog in leven, maar zelfs actief, ook in zijn beroep. Muziek heeft iets ongelooflijk therapeutisch.’

Ik moest meteen glimlachen. Ik heb namelijk net vorige week de zeventig gehaald, wat ik doe lijkt wel wat op dirigeren en ik ben (dus?) ook nog actief in m’n beroep. Ik ben dan wel geen Amerikaan, maar verder pas ik helemaal in het plaatje. Zou het de muziek zijn die mij al die jaren levend en levendig heeft gehouden?

Hoera!
Als kind zong ik al in het jongenskoor van de kerk, heerlijk vond ik dat. Jaarlijks hoogtepunt: het Hallelujah van Händel. Ik kan het nog in z’n geheel meezingen, en doe dat ieder jaar graag met Pasen, hoewel ik het dit jaar, geheel tegen mijn gewoonte in, vergeten ben. Dat lied is in wezen gewoon vreugdevol ‘hoera!’ galmen over alles waar je blij van wordt: wat fijn dat ik leef, wat fijn dat ik kan zingen, wat fijn dat er muziek is, wat een wonder eigenlijk, thank you Lord! Ik zou iedereen die ervaring toewensen, nou ja, daarom ben ik stembevrijder geworden. Zou het zaadje daar in dat jongenskoor geplant zijn? Ik weet het niet, het zou kunnen.

Dat was een jaar of zestig geleden. Vijf jaar later fantaseerde ik regelmatig over hoe meeslepend ik Beethovens ‘Alle Menschen werden Brüder’ zou dirigeren als ik de kans kreeg, weer vijf jaar later studeerde ik economie, nog weer vijf jaar later was ik economiedocent en nog eens vijf jaar later realiseerde me: ik ben in wezen geen econoom, ik ben in wezen die jongen die het iedereen gunt om vrijuit en vreugdevol te galmen. Die gedachte moest ik serieus nemen, ik kon (en wilde) er niet onderuit.

Daar begon, nu dus zo’n veertig jaar geleden, stembevrijding. De woorden stembevrijding en stembevrijder gebruikte ik nog niet, die vielen me pas een jaar of 25 later in. Maar ik wás het al wel, dat was zonneklaar. Ik begon een schoolkoor, waar we vooral lekkere popmuziek zongen, en ik ging, niet gehinderd door al te veel kennis, workshops en lessen geven. Ik nam zelf ook lessen, want ik wist heel veel niet en ik kon heel veel niet – wat trouwens nog steeds zo is. Maar één ding wist ik wel en dat was als start genoeg: jij wil zingen. Om precies te zijn: jouw ziel wil zingen. Niet dat ik weet wat een ziel is, maar het woord verwijst zo mooi naar de bron van muziek (en van leven) die in mij en jou en alle mensen aanwezig is en die ernaar verlangt te stromen.

Maar wat vieren we dan?
En nu zijn er zomaar veertig jaar vol stembevrijding verstreken, en gaan we volgende week een feestelijke zangavond houden om die veertig jaar stembevrijding te vieren. Dat roept wel de vraag op: wat vieren we dan? Wat is dan stembevrijding? Dat is geen simpele vraag. Ik kan proberen om die vraag te beantwoorden, maar als je het mij morgen weer vraagt krijg je wellicht een ander antwoord. En als je het mijn collega’s vraagt krijg je van ieder van hen weer andere woorden als reactie. En het is ook altijd een zoeken naar woorden. We zeggen dan mogelijk iets over vrijheid, ruimte, waarachtigheid, verbinding, verdieping, glans, eenvoud, moed, directheid, eenheid, schoonheid, gevoel, natuurlijkheid. Over expressie van alles wat er in ons is, pijn, ongemak, angst, eenzaamheid, worsteling, boosheid, frustratie, vreugde, muzikaliteit, opgetogenheid, verlangen, vertrouwen, dankbaarheid, schoonheid en liefde. We hebben het over heling, van onszelf en van de mensheid, genezing, verzachting, opening. En over ons lichaam dat alles kan voelen, dat alles opslaat en waar we in kunnen afdalen, het lichaam dat ons instrument is. We hebben het over het wonder van de muziek, en over de mysterievolle bron ervan, die in ons zit en groter is dan wij zijn. We zeggen: iedereen is welkom, en alles is welkom, want in alles zit muziek en die willen we horen. ‘Er hoeft niets weg’ zoals boven deze column een deelnemer aan onze opleiding het zo treffend formuleerde. Kortom, we zoeken, maar we gebruiken toch ook heel grote woorden, al die woorden zijn waar en ze schieten ook allemaal tekort.

En vandaag doe ik een nieuwe poging, met dank aan mijn collega’s binnen ons Centrum. We spraken er onlangs met elkaar over, dat was heel vruchtbaar, omdat we op elkaars woorden konden doorborduren. Sarah zei op een bepaald moment: ‘wat mij zo raakt in stembevrijding is dat ik dan voel: we zijn samen onderweg’. Ik dacht meteen: ja, zeker, en we zijn niet zomaar samen onderweg, we zijn onderweg naar het paradijs. Dat klinkt misschien heel pretentieus, maar als ik eerlijk ben doe ik het niet voor minder. Niet omdat ik denk dat we dat paradijs binnenkort gaan bereiken. Maar omdat ik keer op keer heb kunnen ervaren dat muziek ons een voorproefje daarvan geeft, nu al. Is dat niet wonderbaarlijk mooi? We kunnen te midden van al ons aardse gedoe al zingend kostbare momenten beleven van immense vreugde, van werkelijke vrijheid, van moeiteloos stralen, van sprankelende levendigheid, van oprechte verbinding, en van hemelse harmonie. Hallelujah! Die momenten vergeet je niet meer, ze geven hoop en perspectief en dat hebben we hard nodig.

Kom, broeders, kom!
Stembevrijding is geen methode, het is een open onderzoek. En het is een beweging. Een beweging van bevangenheid naar vrijheid, van afgescheidenheid naar eenheid. Een beweging die voortkomt uit het diep menselijke verlangen naar expressie en naar verbinding. Een eindeloze beweging, in gang gezet en gevoed door een belofte: Alle Menschen werden Brüder!

Dat gaan we vieren, op 12 mei. En misschien ervaren we ook dan iets van dat voorproefje.

Kom je meevieren? Ik hoop het. Al was het alleen al omdat we de opbrengst van die avond helemaal bestemmen voor Musicians without Borders, een prachtige club van toegewijde mensen die met muziek perspectief bieden aan (vooral) kinderen en jongeren die leven in allerlei conflictgebieden op deze aarde.

Jan Kortie

PS
1. Als je echt ‘aan’ gaat van het bovenstaande dan zou het zo maar kunnen zijn dat er in jou ook een stembevrijder huist. In het najaar gaat er een nieuwe groep van onze opleiding van start en op 30 mei houden we daarover een oriëntatie-avond.
2. We hebben natuurlijk nog veel meer activiteiten waar jij lekker kunt zingen of een spannende stap kunt zetten in de bevrijding van je stem. Kijk maar hieronder.